Tự Chủ

Ts. Nguyễn Đình Thắng

Trên chuyến đi dài để chuyển tải “Thông Điệp Hy Vọng & Trách Nhiệm” đến đồng hương, ở một nơi nọ tôi có dịp trao đổi với một người bạn trẻ, sau nhiều năm vắng bóng, vừa trở lại sinh hoạt với cộng đồng Việt.

Xui cho cô ta, vừa ló đầu ra là đã trở thành mục tiêu của những công kích, bêu riếu, và bài bác đến từ nhiều phía. Thấy cô ấy bực dọc, tôi bèn chia sẻ một kinh nghiệm bản thân.

Năm 1988, trong chuyến đi thăm các trại giam thuyền nhân ở Hồng Kông, tôi hứa với những đồng bào chậm chân nên kém may mắn ấy rằng khi trở về Hoa Kỳ tôi sẽ báo động với cộng đồng người Việt ở hải ngoại và tôi sẽ không bỏ rơi họ cho đến người cuối cùng.

Tháng 6 năm 1988 chính quyền Anh Quốc quyết định nhốt giam tất cả các thuyền nhân đến Hồng Kông xin tị nạn. Họ phải qua một kỳ “thanh lọc”. Chỉ những ai được xét là tị nạn thì mới được định cư và tỉ lệ này rất nhỏ, không quá 10%. Số còn lại phải chịu cảnh giam cầm cho đến ngày hồi hương. Cộng đồng Việt ở hải ngoại, vào thời điểm tôi đến Hồng Kông, phần lớn chưa biết đến sự thay đổi chính sách và tình cảnh khốn đốn của các đồng bào thuyền nhân đi sau. Tháng 3 năm sau, các quốc gia trong vùng đều áp dụng chính sách này.

Khi về lại Hoa Kỳ, tôi biết rằng muốn đối phó với chính sách thay đổi của quốc tế thì cộng đồng Việt phải chuyển hướng hoạt động, không thể chỉ biết cứu tế mà phải tập trung vào hai trọng tâm mới: bảo vệ pháp lý và vận động chính sách. Nhưng điều này nói ra thì chắc chắn sẽ làm cho một số tổ chức phiền lòng vì không thể tránh khỏi làm mờ đi lời kêu gọi đóng góp cho các công tác cứu tế của họ. Nói lên thì chắc chắn sẽ bị công kích. Không nói lên thì phụ lòng của hàng trăm ngàn đồng bào thuyền nhân ở Hồng Kông và khắp vùng Đông Nam Á.

Quá trình phân vân và tự vấn lương tâm đưa tôi đến một nhận xét: điều duy nhất ở đời mà mình làm chủ đó là chính cuộc đời của mình; giây phút nào mất đi thì không thể lấy lại được. Khi để cho người khác quyết định lúc nào mình vui, buồn, hãnh diện, sợ hãi, thì có nghĩa là mình không làm chủ chính cuộc đời của mình.

Và câu trả lời cho nỗi phân vân trở thành thật đơn giản và rõ ràng: làm đúng với lương tâm dù có lời thị phi, dù có sự công kích, dù bị hù doạ; và không làm điều trái lương tâm dù được ngợi khen, cổ võ hay áp lực.

Tôi đã lên tiếng đúng với lương tâm và bình thản đón nhận mọi phản ứng tích cực và tiêu cực. Từ đó trở đi chính sự bình thản ấy đã giúp tôi nhận định rõ vấn đề, tìm đúng việc và làm đúng cách để giải quyết các vấn đề nan giải.

Chỉ trong khoảnh khắc, cô bạn trẻ cảm nhận ngay điều này và thay vào sự bực bõ là nụ cười vui vẻ, ròn tan.

Được vài hôm cô ấy lại hỏi, phải chăng như vậy là mình trở thành bị thịt để người khác đấm đá mà vẫn làm thinh?

Hoàn toàn không phải. Tự chủ nghĩa là không để bị giao động bởi những yếu tố ngoại lai. Tôi giải thích cho cô bạn trẻ, chúng ta thường không kiểm soát được mọi điều xảy đến với mình nhưng có thể tự chủ được cách mình ứng xử đối với điều ấy. Và khi tự chủ, chúng ta có thể chọn lối ứng xử hợp tình hợp lý, thay vì phản ứng bộc phát, tuỳ tiện.

Sự bình thản rất quan trọng trước một cơn khủng hoảng; bấn loạn tâm lý không bao giờ giúp cho ta quyết định sáng suốt. Tình trạng càng quẫn bách, ngặt nghèo, ta lại càng phải bình thản để tìm ra giải pháp. Đó là lý do, tôi chia sẻ với cô bạn, tình huống càng khó khăn tôi lại càng sinh hoạt thư giãn như đọc sách, nghe nhạc, chơi đàn hay đi bách bộ; khi đạt được sự bình thản thì lúc đó mới ngồi xuống để tìm cách đối phó.

Và rồi một hôm khác cô ấy hỏi thêm, thế đối với những lời vu khống, lăng mạ thì vẫn làm thinh à?

Tuỳ. Hãy tỉnh táo để ứng xử cho phù hợp, có khi chỉ cần nói chuyện riêng để tạo mối cảm thông, có khi phải lên tiếng công khai, có khi phải dùng đến pháp luật.

Đến nay tôi chưa thấy cô ấy hỏi thêm. Mỗi lần nói chuyện, cô ấy chỉ say mê kể lại những công việc đang làm. Có lẽ cô ấy đã đạt được sự bình thản nhờ thái độ tự chủ. Tôi tin rằng từ nay, trong mọi tình huống cô ấy sẽ có thái độ chững chạc, quyết định sáng suốt, và hành xử có bản lãnh.