Thanh Thái
Đứa con là một tác phẩm nghệ thuật và cha mẹ là những nhà nghệ sĩ. Nghệ sĩ có tài trau chuốt, điểm tô, tác phẩm sẽ tuyệt hảo. Nghệ sĩ vụng về nhưng chịu khó, cố gắng gọt giũa uốn nắn, tác phẩm nếu không xuất chúng th́ cũng b́nh thường, dễ coi. Nhưng nếu người nghệ sĩ buông thả, không chịu để tâm chăm lo, săn sóc, để cho nó tự do phát triển, tác phẩm sẽ thui chột, chẳng ra… cái giống chi, có khi c̣n làm nghệ sĩ điên đầu nhức óc, nhiều khi đau khổ.
Bởi quan niệm trên, nên gần trọn cuộc đời dạy con ḿnh, dạy con người, thu thập được đôi ba kinh nghiệm tác giả gửi tặng quư vị thanh niên mới lập gia đ́nh, gửi đến quư vị phụ huynh đang có vài ba tác phẩm nghệ thuật choai choai, mong sẽ giúp ích được quư vị phần nào trong việc dạy dỗ con cái, nhất là trong giai đoạn khó khăn của chúng ta hiện nay: gia đ́nh Á Đông sống trong xă hội Mỹ.
1. Trước hết, chúng ta đừng bao giờ nghĩ rằng: “Con c̣n nhỏ đâu hiểu ǵ, để lớn lên sẽ dạy bảo nó.” Không đâu! Quư vị con nít cũng đáo để lắm đây, ngay từ khi nằm trong nôi đă có khuynh hướng “bắt nạt cha mẹ”. Này nhé, một em hỏ nếu cứ bồng bế hoài trên tay, sẽ la khóc đ̣i bế, không chịu cho đặt xuống giường. Ngược lại nếu cứ cương quyết đặt trong nôi, ít bế ẵm, bé quen đi sẽ ít quấy khóc. Ai bảo là bé không hiểu ǵ ?
2. Việc giáo dục con cái không phải là việc làm trong một ngày, một tháng, một năm, hoặc tùy hứng mà phải là một việc làm thường xuyên, liên tục ngày này qua ngày khác, từ khi con c̣n nhỏ mới bắt đầu tập đi, tập nói, cho đến tuổi trưởng thành.
Các cụ ta có câu: “Bé không vin, cả găy cành” hoặc “Dạy con từ thuở c̣n thơ”. Cái cây mới mọc, thân mềm cành nhỏ, ta muốn uốn theo h́nh dáng thế nào cũng được, để lớn quá một chút, thân cứng cành chắc, làm sao mà uốn cho cành khỏi găy ? Đứa con cũng vậy, khi c̣n nhỏ đầu óc ngây thơ trong trắng, được cha mẹ uốn nắn dạy dỗ, chúng dễ ghi nhớ hơn. Chừng năm bảy tuổi, thói hư tật xấu đă nảy nở thành thói quen, sự dạy dỗ sẽ khó khăn gấp bội.
3. Hăy dạy con với ḷng yêu thương êm ái. Hăy hết ḷng thương yêu và tận t́nh chăm sóc con. T́nh thương đó sẽ khiến tâm hồn con chúng ta được yên vui, b́nh tĩnh, không bị lạc lơng. T́nh thương đó sẽ an ủi và nâng đỡ con chúng ta mỗi khi chúng gặp khó khăn ngoài đời. Nhưng đừng lầm lẫn t́nh thương với sự nuông chiều mù quáng.
4. Đừng nuông chiều con thái quá. Đứa trẻ được nuông chiều, muốn ǵ được nấy sẽ trở nên ích kỷ, đ̣i hỏi, không biết phải quấy, càng lớn càng gây khó khăn cho cha mẹ.
5. Hăy dạy cho con biết bổn phận con em trong gia đ́nh. Ngay từ lúc c̣n nhỏ, hăy dạy cho con biết kính trọng, vâng lời, săn sóc, giúp đỡ cha mẹ, quư mến ông bà. Lại cũng hướng dẫn cho anh chị em phải yêu thương nhau, nhường nhịn và chia sẻ cho nhau…
6. Trong gia đ́nh phải có kỷ luật, một thứ kỷ luật xây dựng. Chúng ta phải ấn định giờ học, giờ chơi, giờ phụ việc nhà, giờ ăn, giờ ngủ… Hăy chỉ bảo con cái thật rơ ràng, bắt buộc con phải tuân theo kỷ luật gia đ́nh.
7. Hăy cố gắng để th́ giờ với con: chơi đùa, nói chuyện với con, gây t́nh thân giữa cha mẹ con cái và cũng là tập cho con có tinh thần gia đ́nh.
8. Phải công bằng với các con. Đừng yêu đứa này hơn đứa kia, đó là mầm mống chia rẽ giữa anh chị em, gia đ́nh sẽ kém vui.
9. Hăy kiên nhẫn chỉ dạy cho con điều phải, sửa đổi cho con mỗi khi chúng phạm điều sai lầm. Con cái cần cha mẹ dạy bảo từ cách nói năng, cách đi đứng đến cách xử thế sao cho đúng th́ sau này khi ra đời chúng mới biết cư xử đàng hoàng. Hăy luôn luôn khuyên con phải thành thật, tử tế với mọi người. Muốn như vậy th́ chính ḿnh phải cố gắng làm gương tốt cho con noi theo.
10. Hăy đối xử lịch sự với con. Hăy nói với con một cách ôn tồn ḥa nhă. Đừng nên tiếc một lời khen hoặc một tiếng “cám ơn” khi con làm được một điều tốt hoặc một lời “xin lỗi” nếu quả thật điều ḿnh làm là không phải. Đứa trẻ được đối xử lịch sự trong gia đ́nh sẽ biết cách đối xử lịch sự với người khác.
11. Hăy biết “nghe” và chịu khó “nghe” con nói. Đứa con sẽ sung sướng khi thấy cha mẹ chịu dẹp bỏ quan niệm của ḿnh để nghe “ư kiến” của con.
12. Hăy nhẹ nhàng khuyên nhủ con. Đừng la hét, đánh mắng, đừng nói nhiều quá, đừng nói dai quá, khiến đứa con quen đi, sẽ coi thường lời nói của cha mẹ, đôi khi c̣n sinh ḷng oán hận.
13. Đừng bênh con một cách mù quáng. Nên sáng suốt hiểu rằng con ḿnh không sao tránh khỏi lầm lỗi. Khi con mắc lỗi phải răn đe, đừng dung túng che đậy, để chúng ỷ thế càng làm càn, mà người lănh hậu quả tai hại sẽ chính là ḿnh.
14. Phải luôn luôn để ư đến ảnh hưởng bên ngoài, nhất là ảnh hưởng của chúng bạn. Ảnh hưởng này càng gia tăng khi đứa con càng lớn. Phải luôn luôn xem xét việc học hành của con, phải để ư từ cách ăn mặc, nói năng, giờ giấc đi về, đến những bạn bè mà chúng thường giao du. Nếu thấy có sự thay đổi khác thường, phải răn đe, sửa đổi, ngăn ngừa ngay.
15. Hăy luôn luôn nhắc nhở con em đừng quên rằng chúng có một Tổ Quốc thiêng liêng, nơi đă sinh ra tổ tiên, ông bà, cha mẹ chúng: đó là Tổ Quốc Việt Nam. Hăy tập cho chúng nhớ đến Tổ Quốc bằng cách nói chuyện cho con nghe về quê hương đất nước và dạy cho con nói tiếng Việt trong gia đ́nh. Đó là những sợi dây vô h́nh, những chất keo thiêng liêng khiến gia đ́nh thêm vững bền tồn tại, và cũng nói lên sức trường tồn của dân tộc ta.
Sau chót khi con đă lớn khôn, đủ tuổi trưởng thành, hăy dần dần trả tự do cho con, đừng răn đe cấm đoán như khi c̣n nhỏ, để chúng có cảm giác thoải mái khi sống gần cha mẹ. Nhất là khi con đă có gia đ́nh riêng, cha mẹ nên nhận thức là giai đoạn của ḿnh dă hết, và nên tự ư rút lui, đừng áp đặt ảnh hưởng của ḿnh lên con cái như khi chúng c̣n nhỏ, nhưng lại vẫn luôn luôn sẵn sàng bên con để giúp đỡ con khi chúng cần đến.
Giáo dục con cái quả là một nghệ thuật : từ trẻ đến già lúc nào cha mẹ cũng à ḍng suối ngọt cho con t́m đến, lại c̣n là một bổn phận, một trách nhiệm, một cố gắng không ngừng. Công việc thật không dễ dàng, cũng có lúc gây cho ta nhiều lo âu buồn bực, nhưng rồi chúng ta sẽ được đền bù, chúng ta sẽ được vui sướng hănh diện v́ con. Đó là phần thưởng vô giá cho chúng ta. Làm cha mẹ ai cũng chỉ mong có thế!
Mạch Sống Online
